8/ دستگاه تراش دستی (lathe)
امروز به معرفی یکی از زیر شاخه های فرایند تراشکاری میپردازیم :
خلاصه
ماشین تراش (LATHE MACHINE) : یکی از مهم ترین ماشین هایی است که در کارگاه ماشین های ابزار مورد استفاده قرار می گیرد. با این نوع ماشین می توان عملیات مختلفی برای انجام کارهای کارگاهی و نیز ابزارهایی مورد نیاز انبار کارگاه به خوبی انجام داد. از طرف دیگر ماشین های تراش مدرن دارای دقت زیادی هستند. با استفاده از ابزارهای برش با فلزات مختلف قادرند با سرعت زیاد کار کنند.
دستگاه تراش ماشین ابزاری است، که برای تراشیدن و شکل‌دهی به قطعات چوبی و فلزی معمولاً دوار به کار می‌رود.
به دلیل تولید اقتصادی با دقت بالا و کیفیت دستگاه تراش را در فرم‌ها و شکل‌های مختلفی می‌سازند اکثر قطعات ماشین آلات دارای مقاطع دایره‌ای بوده و قابل تولید با ماشین تراش می‌باشند و از طرفی به منظور ارزان بودن و سرعت بالای تراشکاری نسبت به سایر روش‌ها استفاده از ماشین تراش یک روش معمول و پر استفاده در صنعت می‌باشد.
تاریخچه :
اولین ماشین تراش در سال ۱۷۴۰ در فرانسه ساخته شد. در این ماشین وسیله چرخش محور اصلی به وسیلهٔ دست بود، یک دست گرداننده محور آن (محور کار) مستقیماً روی دستگاه که به محور اصلی متصل است توسط دو چرخ دنده ساده به میله پیچ بری متصل می‌باشد قرار گرفته‌است. در این نوع ماشین برای تعویض چرخ دنده‌های متفاوت جهت پیچ تراشی پیچ‌های متفاوتی پیش‌بینی شده بود.
عملیاتی که می توان به وسیله ماشین های تراش انجام داد به طور عموم به دو دسته تقسیم می شوند:
1 .عملیات روتراش که شامل:
پیشانی تراشی، روتراشی، آج زنی، پیچ تراشی خارجی، فرم تراشی، گاه گیری
2. عملیات داخل تراش شامل:
سوراخکاری، داخل تراشی، پیچ تراشی، فرم تراشی داخلی، گاه گیری داخلی
معرفی اجزای اصلی دستگاه تراش
ماشین های تراش در انواع مختلفی طراحی و ساخته می شوند و می توانند از نظر استحکام، ابعاد، جعبه دنده ها و موتور بکار رفته متفاوت باشند. با این حال تمامی دستگاه های تراش اجزایی با عملکرد مشابه دارند که در ادامه مورد بررسی قرار می گیرد.
تجهیزات دستگاه تراش در دو بخش اصلی شامل سر دستگاه و بستر دستگاه قرار میگیرند.
قابلیت های دستگاه تراشکاری
پیشانی تراشی یا کف تراشی یا Facing
به ابتدا و انتهای قطعه کار پیشانی و به تراشکاری آن ها پیشانی تراشی گفته می شود. نام دیگر این فرآیند کف تراشی است و هدف از آن کاهش طول یا عمود کردن سطح پیشانی نسبت به محور قطعه کار است.
برای پیشانی تراشی لازم است ابزار با زاویه ی متمایل نسبت به سطح ماشینکاری قرار گیرد بصورتیکه تا پایان عملیات پیشانی تراشی امکان برخورد بدنه ی ابزار با قطعه کار وجود نداشته باشد و زاویه ی حدودا ۳۰ الی ۳۵ درجه مناسب است. (صرفا لبه ی برش در تماس با پیشانی قطعه کار باشد)
۲- روتراشی یا Turning
براده برداری از سطوح جانبی قطعات روتراشی نامیده می شود که پرکاربردترین فرآیند مورد استفاده در دستگاه های تراش است.
این عملیات می تواند بصورت خشن تراشی یا پرداخت انجام شود، در خشن تراشی عمق برش و میزان پیش روی بیشتر و سرعت براده برداری کمتر انتخاب می شود. در پرداخت عمق برش و پیش روی کمتر و سرعت براده برداری بیشتر است که منجر به افزایش صافی سطح و دستیابی به دقت نهایی می شود.
۳- داخل تراشی یا Boring
براده برداری، پرداخت ، ایجاد دندانه ، افزایش قطر و … از داخل سوراخ یا حفره ای که قبلا ایجاد شده داخل تراشی نامیده می شود و نیازمند ابزارهای داخل تراش است. یکی از کاربردهای داخل تراشی افزایش قطر سوراخ است. از طرفی با توجه به محدودیت قطر مته ها ممکن است برای رساندن قطر سوراخ به اندازه ی نهایی نیازمند استفاده از عملیات داخل تراشی باشیم.
۴- مخروط تراشی یا Taper Turning
مخروط تراشی به چهار روش توسط دستگاه تراش انجام می شود :
روش اول) انحراف سوپرت فوقانی
در این حالت زاویه ی سوپرت فوقانی متناسب با زاویه ی راس مخروط تنظیم شده و با پیشروی ابزار توسط اپراتور فرآیند مخروط زنی انجام می شود. با توجه به طول کورس محدود سوپرت فوقانی استفاده از این روش صرفا برای طول های کوتاه امکان پذیر است.
روش دوم) انحراف مرغک
۵- پیچ تراشی، رزوه زنی یا Threading
بسیاری از قطعات شامل بخش هایی می شوند که رزوه دار هستند. دستگاه های تراش دارای قابلیت رزوه زنی خودکار و دستی و ایجاد پیچ های متری و اینچی هستند که یکی از کاربردهای حائز اهمیت آن ها محسوب می شود، همچنین علاوه بر سطوح خارجی امکان ایجاد رزوه در نواحی داخل قطعه کار وجود دارد.
6.آج زنی یا Knurling
ممکن است لازم باشد بخش هایی از دستگاه یا قطعات توسط دست کاربرد هدایت یا نگهداری شوند، برای جلوگیری از رها شدن یا لغزیدن دست لازم است اصطکاک سطح قطعه و دست اپراتور افزایش یابد و به همین منظور روی سطوح پستی بلندی هایی با نام آج ایجاد می شود، نمونه ی فراگیر آج روی درب بطری های آب معدنی قابل رویت است.
۷- سوراخکاری یا Drilling
استفاده از دستگاه مرغک امکان ایجاد سوراخ در پیشانی قطعه کار وجود دارد، بصورتیکه مته در دستگاه مرغک جای گرفته و حین چرخش قطعه کار توسط چرخ دستی باردهی می شود.
۸- ایجاد سوراخ های کانتربور
برای قرار گیری پیچ های سرآلنی در بدنه ی قطعات ، سوراخ های کانتربور مورد استفاده قرار میگیرند. از دستگاه تراش برای ایجاد سوراخ های کانتربور در پیشانی قطعات می توان استفاده کرد.
۹- لبه زنی یا chamfering
مطابق تصویر برای حذف لبه های تیز یا امکان برخورد قطعات می توان با کمک دستگاه تراشکاری فرآیند لبه زنی را روی لبه های قطعات اجرا کرد.
۱۰- شیار زنی یا Grooving
شیارتراشی با ابزارهای مخصوص آن انجام می شود. همچنین با توجه به کم بودن عرض ابزارهای شیارزن، برای بستن آن ها در ابزارگیر لازم است از ابزار کمکی استفاده شود.
۱۱- برقوزنی یا Reaming
با نصب ابزار برقو بر روی دستگاه تراش برقوکاری در پیشانی قطعات امکان پذیر خواهد شد. این عملیات برای افزایش صافی سطح سوراخ، افزایش قطر یا رساندن سوراخ ها به دقت مورد نظر مورد استفاده قرار می گیرد.
۱۲- برشکاری یا Parting off
با کمک دستگاه تراش ایجاد برش روی قطعات نیز امکان پذیر است، این فرآیند و ابزار مورد استفاده شباهت زیادی با فرآیند شیارزنی دارد. با وجود تجهیزات نسبتا ارزان قیمت برشکاری استفاده از این عملیات چندان متداول نیست.
۳- فرم دهی یا Forming
در بعضی شرایط خاص می توان از دستگاه تراش برای شکل دهی قطعات استفاده کرد. در این روش ابزار با کانتور دلخواه بر روی قطعه کار در حال پرخش فشار وارد کرده و قطعه مطابق با کانتور تغییر شکل خواهد داد.
